Rối Loạn Chuyển Hóa Lipid Máu Nên Ăn Gì, Kiêng Gì?

Chế độ ăn đóng vai trò rất quan trọng trong việc điều trị chứng rối loạn lipid máu. Vậy bị rối loạn mỡ máu thì nên ăn gì, kiêng gì? Hãy cùng giải đáp thắc mắc trên trong bài viết dưới đây.

Tại sao chế độ ăn quan trọng trong điều trị rối loạn lipid máu?

Rối loạn lipid máu còn gọi là rối loạn mỡ máu, tình trạng này xảy ra khi có một hoặc nhiều các rối loạn sau:

• Tăng LDL-cholesterol (cholesterol xấu)
• Giảm HDL-cholesterol (cholesterol tốt)
• Tăng Triglyceride

Căn bệnh này thường không có triệu chứng báo hiệu nào, bệnh chỉ được phát hiện thông qua các xét nghiệm máu. Nếu không được phát hiện sớm, rối loạn lipid có thể gây nên một số ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe như xơ vữa động mạch, các bệnh liên quan đếm tim mạch, đột quỵ,…

Chế đồ ăn nhiều chất béo khiến nồng độ LDL-cholesterol và Triglyceride tăng, trong khi HDL-cholesterol giảm. Sự mất cân bằng nồng độ mỡ máu này tiềm ẩn nguy cơ rối loạn lipid máu.

Nguyên nhân chính gây nên rối chuyển hóa lipid máu là do chế độ dinh dưỡng không phù hợp. Việc ăn quá nhiều đồ ăn nhiều dầu mỡ, thức ăn chứa nhiều cholesterol ( đồ ăn nhanh, nội tạng động vật ),… Điều này khiến lượng calo nạp vào dư thừa, tích tụ dưới dạng các mô mỡ. Lượng mỡ thừa tăng lên nhanh chóng khiến nồng độ LDL-cholesterol và Triglyceride tăng, trong khi HDL-cholesterol giảm. Sự mất cân bằng nồng độ mỡ máu này tiềm ẩn nguy cơ rối loạn lipid máu.

Ngoài nguyên nhân do chế độ ăn, rối loạn lipid máu có thể xảy ra do yếu tố di truyền hoặc mắc một số hội chứng chuyển hóa như hội chứng thận hư, suy giáp, tiểu đường,…

Tóm lại, một chế độ ăn lành mạnh đóng vai trò rất quan trọng trong việc điều trị và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh. Viêc xây dựng một chế độ ăn tốt kho sức khỏe khi bị rối loạn lipid máu là rất cần thiết.

Nguyên tắc trong ăn uống cho người rối loạn lipid máu

Nguyên tắc trong xây dựng thực đơn cho người rối loạn lipid máu.

Trong chế độ ăn uống, người bị rối loạn chuyển hóa lipid máu cần tuân thủ một số nguyên tắc sau:

• Calo in < Calo out: Lượng calo nạp vào nhỏ hơn lượng calo bạn tiêu hao là nguyên tắc chính giúp bạn giảm lượng mỡ mơ thể, giúp ổn định lại các nồng độ cholesterol và triglyceride, hỗ trợ điều trị rối loạn lipid máu hiệu quả. Điều này được thực hiện khi giảm lượng lượng thức ăn nạp vào và tăng cường vận động để tiêu hao năng lượng.
• Giảm tiêu thụ chất béo ( lipit): Giảm tiêu thụ chất béo không có nghĩa là bạn không cần tiêu thụ chất béo. Tuy nhiên, sử dụng chất béo càng ít thì càng có lợi cho tim mạch. Chất béo chỉ nên chiếm 15- 20% và không quá 25% tổng năng lượng khẩu phần ăn. Trong đó nên sử dụng nhiều chất béo không no (dầu thực vật) và ít chất béo no (mỡ động vật).
• Đảm bảo cơ thể đủ Protein: Chất đạm có thể chiếm 15-25% năng lượng khẩu phần ăn. Bạn có thể lấy đạm từ động vật hoặc thực vật có nhiều trong thịt nạc trắng (thịt gà, thịt cá) và các sản phẩm chế biến từ đậu nành. Thực tế lâm sàng cho thấy, ăn nhiều các nguồn đạm tốt có tác dụng giảm nồng độ cholesterol toàn phần, LDL-cholesterol và triglyceride trong cơ thể.
• Sử dụng tinh bột tốt: Theo khuyến cáo dinh dưỡng của Hoa Kỳ, tinh bột chiếm 55-60% tổng năng lượng trong khẩu phần ăn. Người bị rối loạn mỡ máu nên ăn tinh bột tốt có nhiều trong gạo lứt, khoai củ, ngũ cốc nguyên hạt giúp bạn no lâu, đồng thời thúc đẩy đào thải cholesterol dư thừa ra ngoài.
• Ăn nhiều rau xanh và hoa quả: Bạn nên ăn khoảng 500g/ngày các loại rau xanh và hoa quả giúp bổ sung vitamin và khoáng chất giúp chốn oxy hóa, làm giảm nguy cơ mắc các bệnh vành.
• Hạn chế sử dụng muối: Đối với những người bị rối loạn lipid máu kèm theo một số bệnh nền như tăng huyết áp, suy tim,… thì không sử dụng quá 6g muối/ ngày.
• Cung cấp đủ 2 – 2,5 lít nước/ngày.

Người bị rối loạn chuyển hóa lipid máu nên ăn gì?

Dựa trên nguyên tắc chung trong ăn uống của người rối loạn lipid máy, dưới đây là những thực phẩm mà người bệnh nên ăn khi bị mỡ máu cao:

• Tinh bột giúp no lâu: gạo lứt, bánh mì đen, … là dạng tinh bột chuyển hóa chậm, không chỉ có tác dụng trong điều trị rối loạn lipid máu mà còn hiệu quả trong việc điều chỉnh trọng lượng cơ thể phù hợp.
• Ngũ cốc: là một thực phẩm tuyệt vời dành cho những người mắc bệnh mỡ máu. Ngũ cốc không chỉ giàu chất xơ giúp giảm thiểu hàm lượng cholesterol trong cơ thể, mà còn giúp người bệnh có cảm giác no lâu.
• Thịt nạc trắng hoặc thịt gia cầm không da: Nguồn thực phẩm giàu protein nhưng hàm lượng cholesterol thấp, rất thích hợp để thay thế cho các loại thịt đỏ.
• Cá béo: Cá béo chứa nhiều axit béo không no Omega-3, Omega-6 làm giảm cholesterol, ngăn ngừa các bệnh về tim mạch. Vì vậy, nên duy trì ăn cá từ 2-3 lần/ tuần.
• Dầu thực vật không bão hòa: dầu ô liu, dầu hướng dương, dầu đậu nành,…có thể thay thế cho chất béo no từ động vật, giúp giảm triglyceride, LDL cholesterol (cholesterol xấu) và giúp duy trì HDL cholesterol (cholesterol tốt).
• Tỏi: có tác dụng làm tăng HDL-Cholesterol, giảm LDL-Cholesterol và triglyceride, dự phòng xơ vữa động mạch, ngăn chặn quá trình hình thành cục máu đông. Tuy nhiên, ăn tỏi quá nhiều có thể dẫn đến một số tác dụng phục như viêm mí mắt hoặc viêm kết mạc, tính cay của tỏi cũng có thể tổn thương niêm mạc dạ dày dẫn đến viêm loét dạ dày. Vì vậy, bệnh nhân rối loạn lipid máu có bệnh dạ dày và các chứng viêm ở mắt không nên dùng.
• Hành tây: Một nghiên cứu cho thấy, mỗi ngày sử dụng 60g hành tây từ 2 đến 3 tháng, nồng độ HDL – Cholesterol tốt tăng trung bình 30%. Ngoài tác dụng làm tăng HDL-cholesterol, hành tây còn có tác dụng làm giảm độ nhớt của máu, từ đó giảm nguy cơ hình thành cục máu đông – nguyên nhân trực tiếp gây nên cơn nhồi máu cơ tim, đột quỵ não.
• Đậu tương: Nghiên cứu chỉ ra rằng ăn 100g đậu tương mỗi ngày giúp giảm 20% cholesterol máu, đặc biệt là giảm nồng độ LDL-cholesterol. Hơn nữa đậu tương và các chế phẩm từ đậu tương như đậu phụ, sữa đậu nành,… còn là nguồn bổ sung protein rất tốt cho cơ thể và ít chất béo nên rất tốt cho sức khỏe tim mạch.

Đậu tương và các chế phẩm từ đậu tương rất tốt cho bệnh nhân rối loạn lipid máu

• Dưa leo: Trong dưa leo chứa nhiều chất xơ giúp cải thiện quá trình tiêu hóa, tăng đào thải và giảm hấp thụ cholesterol. Ngoài ra dưa leo còn làm giảm quá tình chuyển hóa đường thành chất béo từ đó có tá dụng giảm béo hiệu quả.
• Giá đỗ: Đậu xanh bản thân là thực vật có tác dụng rất tốt trong việc giảm cholesterol máu, sau khi nảy mầm thành đậu giá, hàm lượng vitamin C có thể tăng cao gấp 6-7 lần. Rất nhiều vitamin C có thể thúc đẩy sự bài tiết giúp đào thải cholesterol xấu ra khỏi cơ thể. Vì vậy nên thêm giá đỗ luộc vào bữa ăn hàng ngày để điều chỉnh rối loạn mỡ máu của cơ thể.
• Rong biển: Trong rong biển chứa nhiều i-ốt và magie, có tác dụng ngăn ngừa hình thành mảng lắng đọng cholesterol ở thành mạch.
• Ớt: Ớt có hàm lượng vitamin C cao nhất trong các loại thực vật, có tác dụng làm giảm cholesterol máu. Đây là một loại thực phẩm tự nhiên làm giảm mỡ máu.
• Súp lơ: Súp lơ xanh và súp lơ trắng đều có hàm lượng chất xơ rất cao, giàu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là flavonoid – Flavonoid là một chất làm sạch lòng mạch, có hiệu quả trong việc tiêu trừ cholesterol lắng đọng trên thành mạch, ngăn chặn ngưng tập tiểu cầu, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Mướp đắng: Từ lâu, mướp đắng đã được coi là một vị thuốc dân gian chữa được nhiều bệnh. Trong mướp đắng rất giàu vitamin B1, vitamin C và nhiều loại khoáng chất, giúp giảm mỡ máu và nâng cao sức đề kháng của cơ thể. Ngoài ra mướp đắng còn có thể kích thích bài tiết insulin, có tác dụng trong việc giảm lượng đường trong máu.
• Cần tây: Cần tây có tính mát, chứa nhiều vitamin, khoáng chất và rất nhiều chất xơ có tác dụng loại trừ mỡ thừa khi tiêu hóa trong đường ruột. Những người thường xuyên ăn cần tây, hàm lượng cholesterol trong cơ thể giảm rõ rệt, đồng thời cũng có tác dụng giảm huyết áp.
• Cà rốt: Cà rốt chứa nhiều beta-carotene và các loại vitamin. Ngoài ra còn chứa 9 loại acid amin, hơn 10 loại enzym, nhiều loại khoáng chất và chất xơ tốt cho người mắc bệnh mạch vành, giảm mỡ máu và hạ huyết áp.
• Các loại nấm: Nấm hương, linh chi, mộc nhĩ giúp giảm cholesterol bằng cách ngăn sự hấp thu cholesterol vào máu và ức chế quá trình chuyển hóa cholesterol tại gan
  Rất nhiều các nhóm chất trong nấm có thể góp phần giúp làm giảm cholesterol máu như:
• Táo: Có tác dụng giảm mỡ máu do chứa nhiều pectin – là một loại chất xơ tan trong nước, đã được chứng minh là làm giảm nồng độ cholesterol trong máu. Tuy nhiên trong táo cũng chứa nhiều đường, do đó bệnh nhân rối loạn lipid máu kèm theo tiểu đường thì không nên sử dụng táo quá nhiều.
• Kiwi: Trong kiwi có hàm lượng cao chất arginine, giúp tăng cường lưu thông máu, hạn chế hình thành các cục máu đông, giảm tỷ lệ phát sinh một số bệnh tim mạch như: bệnh mạch vành,xơ vữa động mạch, cao huyết áp, nhồi máu cơ tim,… Kiwi còn chứa nhều vitamin – là một loại quả chứa nhiều dinh dưỡng và chất xơ.
• Trà (trà xanh, trà đen, trà bí đao): Từ lâu trà đã trở thành một loại thức uống truyền thống nổi tiếng với tác dụng chống oxy hóa. Ngoài ra, trà còn có có tác dụng rất tốt trong giảm LDL cholesterol. Các nhà khoa học đã chứng minh rằng trong bí đao còn có chất axit malonic, có thể hạ mỡ trong máu và khử chất mỡ thừa trong cơ thể. Một nghiên cứu khác cũng cho kết quả trà đen có thể giảm lipid máu đến 10% chỉ trong 3 tuần.

Bệnh nhân rối loạn chuyển hóa lipid máu nên kiêng gì?

Để giảm thiểu và đẩy lùi tình trạng rối loạn lipid máu thì ngoài việc ăn nhiều những thực phẩm tốt cho sức khỏ, bạn cần hạn chế thực phẩm có hại, làm tăng cholesterol máu được liệt kê dưới đây:

• Chất béo bão hòa: Chất béo này không chỉ làm tăng hàm lượng cholesterol mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Do đó, cần hạn chế sử dụng các thực phẩm chứa chất béo bão hòa có nhiều trong mỡ động vật, da, thịt mỡ, gach cua,… Ngoài ra cần tránh các loại dầu thực vật nhiều chất béo bão hòa như dầu cọ, dầu dừa, dầu hạnh nhân,… và các chế phẩm từ sữa béo, bơ động vật,…
• Thực phẩm có hàm lượng Cholesterol cao: Thực phẩm giàu cholesterol có nhiều trong não, gan, nội tạng động vật. Người bệnh cũng cần giảm thiểu hàm lượng thịt đỏ trong bữa ăn vì đây là một trong những loại thực phẩm có hàm lượng cholesterol cao.
• Chất béo chuyển hóa nhanh: Các loại thức ăn nhanh như hamburger, pizza, gà rán,… thực phẩm công nghiệp chế biến sẵn như phô mai, xúc xích, thịt nguội,… và các món ăn nhiều dầu mỡ như đồ chiên, xào, rán là những loại thực phẩm đặc biệt nhiều chất béo chuyển hóa nhanh mà bạn cần tránh xa.
• Hút thuốc lá:  thuốc lá chính là nguyên nhân làm giảm HDL đồng thời tăng LDL trong máu. Người hút thuốc càng nhiều thì lượng mỡ được đào thải càng kém khiến lượng mỡ bị thừa trong máu gây nên rối loạn mỡ máu.
• Thực phẩm chứa nhiều đường: Mứt, kẹo, bánh ngọt, socola, nước ngọt…
• Đồ uống chứa cồn như rượu, bia, cà phê,…
• Đồ ăn mặn chứa nhiều muối: Có nhiều trong các loại hải sản khô như cá khô, tôm khô, mực khô,… và thực phẩm muối chua như dưa, cà, mắm, tương ớt…

Ngoài quan tâm đến chế độ dinh dưỡng, tìm hiểu nên ăn gì và nên tránh gì, người bệnh cần kết hợp thêm chế độ luyện tập thể thao đều đặn giúp đạt hiệu quả tốt hơn trong quá trình điều trị rối loạn lipid máu.

Trong trường hợp điều chỉnh chế độ ăn và sinh hoạt không làm giảm lượng cholesterol máu, bệnh nhân cần thăm khám bác sĩ để được tư vấn cách điều trị phù hợp và cụ thể hơn. Đặc biệt cần khám sức khỏe định kỳ mỗi năm để phát hiện sớm tình trạng bệnh cũng như phòng ngừa nguy cơ gặp phải những biến chứng nguy hiểm.