Rối loạn lipid máu ngày càng phổ biến và có xu hướng trẻ hóa bởi lối sống thiếu khoa học, chế độ ăn uống bất hợp lý. Vậy, rối loạn lipid máu có nguy hiểm không và làm thế nào để cải thiện tình trạng này? Hãy cùng chúng tôi làm rõ vẫn đề này qua bài viết dưới đây.
Tìm hiểu chung về rối loạn lipid máu
Rối loạn lipid máu hay còn gọi là bệnh mỡ máu – đây là bệnh có liên quan mật thiết đến thói quen sống hàng ngày. Bệnh diễn ra âm thầm, không có triệu chứng rõ rệt những dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.
Tình trạng rối loạn lipid máu xảy ra khi nồng độ chất béo trong máu quá cao hay quá thấp, đặc trưng bởi một hoặc nhiều các rối loạn sau:
- Tăng Cholesterol toàn phần
- Tăng LDL-Cholesterol
- Giảm HDL-Cholesterol
- Tăng Triglycerid
Rối loạn lipid máu là một hội chứng, tiến triển từ từ và kéo dài. Nguyên nhân gây bệnh do nhiều yếu tố khác nhau gây ra, tuy nhiên có thể xác định được 2 nhóm nguyên nhân chính bao gồm:
- Nguyên nhân nguyên phát: Gây ra bởi một gen đột biến hoặc do di truyền từ người thân trong gia đình – đây là nhóm nguyên nhân ngoài tầm kiểm soát mà chúng ta không thể thay đổi được.
- Nguyên nhân thứ phát: Rối loạn lipid máu thứ phát xảy ra do sự kết hợp của nhiều yếu tố có liên quan đến những thói quen xấu trong lối sống như ăn uống không lành mạnh, lười vận động, hút thuốc lá, uống rượu bia,…
Việc xác định được đâu là nhóm nguyên nhân gây rối loạn mỡ máu giúp bạn linh hoạt trong sử dụng các phương pháp phòng tránh tình trạng rối loạn mỡ máu.
Thực trạng rối loạn mỡ máu hiện nay
Hiện nay khi chất lượng cuộc sống ngày càng phát triển thì tỷ lệ người mắc hội chứng rối loạn lipid máu ngày càng tăng một cách đáng kể:
- Theo thống kê của Viện Dinh Dưỡng Quốc gia tại Việt Nam có tới hơn 29% người Việt trưởng thành bị rối loạn lipid, trong đó tỷ lệ người mắc bệnh tại thành thị lên tới 44,3%. Điều đó đồng nghĩa với việc cứ 4 người sẽ có 1 người mắc bệnh rối loạn lipid, đây là một con số rất đáng báo động.
- Tình trạng rối loạn mỡ máu tăng kéo theo đó là sự tăng đột biến của tỷ lệ bệnh nhân mắc các bệnh tim mạch và đột quỵ. Rối loạn mỡ máu góp phần gây ra khoảng 56% bệnh tim thiếu máu cục bộ và 18% đột quỵ, dẫn đến 4,4 triệu người tử xong hàng năm trên thế giới.
Rối loạn lipid máu có nguy hiểm không?
Máu của mỗi người chứa 3 loại lipid chính:
- Lipoprotein mật độ thấp (cholesterol LDL, còn gọi là cholesterol xấu do có thể gây ra các mảng bám trong mạch máu),
- Lipoprotein mật độ cao (cholesterol HDL hay cholesterol tốt do có thể giúp loại bỏ LDL khỏi máu),
- Triglyceride (chất béo trung tính – phát triển khi calo không được đốt cháy ngay lập tức và được lưu trữ trong các tế bào mỡ).
Mức độ lipid máu khỏe mạnh tự nhiên của mỗi người khác nhau. Tuy nhiên, những người có mức LDL và triglyceride cao hoặc mức HDL thấp có nguy cơ mắc xơ vữa động mạch cao hơn.
Khi nồng độ LDL- cholesterol tăng lên, chúng sẽ kết hợp với các chất khác trong máu và hình thành những mảng bám tích tụ trong động mạch, gây nên tình trạng xơ vữa động mạch. Theo thời gian, mảng bám dày lên, thu hẹp động mạch và làm cho máu khó chảy qua. Ngoài ra, mảng bám có thể vỡ ra và hình thành cục máu đông, ngăn chặn máu đến cơ quan khác và gây ra các biến chứng:
Bệnh tim mạch vành
Điển hình của bệnh mạch vành là các cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim. Tình trạng này xảy ra khi lưu lượng máu đến tim của bạn giảm xuống do các mảng xơ vữa làm tắc nghẽn động mạch vành. Cơ tim không được cung cấp đủ máu sẽ dẫn đến hoại tử, gây ra các cơn đau thắt ngực. Cảm giác nhói ở ngực giống ai đó đang đè, ép lên ngực của bạn. Dấu hiệu này thường báo hiệu một vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe tim mạch.
Theo một số nghiên cứu đã chứng minh rằng, rối loạn lipid máu chiếm đến 56% nguyên nhân dẫn đến nhồi máu cơ tim, đồng thời thống kế cho thấy căn bệnh này gây tử vong cho khoảng 4,4 triêu người chết mỗi năm.
Đột quỵ
Tương tự như cơn đau tim, các cơn đột quỵ xảy ra khi thiếu oxy đến não. Điều này là do mảng bám tích tụ từ LDL-cholesterol dư thừa phá bị vỡ ra và một cục máu đông hình thành, chặn hoàn toàn động mạch cung cấp máu cho não, khiến não tổn thương vĩnh viễn. Nếu không được chữa trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.
Theo thống kê, nguy cơ đột quỵ ở bệnh nhân rối loạn lipid máu là 58,6%. Nếu không được chữa trị kịp thời có thể dẫn đến nguy cơ tử vong lên tới 30%.
Bệnh động mạch ngoại biên
Động mạch ngoại biên là động mạch cung cấp máu cho chân. Nếu động mạch này bị tắc nghẽn do các mảng xơ vữa, ở mức độ nhẹ, bạn có thể bị rối loạn các chức năng vận động như các cơn đau đớn ở cơ bắp dù không hoạt động, mất khả năng cầm nắm vật.
Trường hợp nghiêm trọng hơn có thể bị hoại tử do mô không nhận được máu nuôi dưỡng trong thời gian dài và có nguy cơ phải cắt bỏ chi nếu không được chữa tị kịp thời.
Cao huyết áp
Thông thường những người mắc rối loạn lipid máu, cholesterol dư thừa sẽ bám vào thành mạch, tạo thành các mảng xơ vữa động mạch gây hẹp động mạch. Tình trạng này khiến máu lưu thông kém. Do máu chảy yếu trong khi tim phải làm việc nhiều hơn, khi ấy áp lực của máu lên thành mạch tăng lên dẫn đến tình tạng tăng huyết áp.
Nghiêm trọng hơn, khi rối loạn mỡ máu hết hợp cao huyết áp, thì chúng sẽ trở thành cặp đôi sát thủ đối với sức khỏe của bạn bao gồm: nhồi máu cơ tim và đột quỵ não. Nghiên cứu cho thấy có đến 83,3% người bị rối loạn mỡ máu sẽ bị huyết áp cao, tỷ lệ mắc sẽ tăng theo độ tuổi.
Ngoài ra, rối loạn mỡ máu cũng gây ra các bệnh liên quan đến nội tạng như gan nhiễm mỡ, sỏi mất, tiểu đường, viêm tụy cấp,… Như vậy, đây là một bệnh lý nguy hiểm. Người bệnh cần điều phát hiện sớm và có những phương pháp điều trị kịp thời để tránh bệnh tiến triển nặng hơn.
Làm thế nào để kiểm soát rối loạn mỡ máu?
Rối loạn lipid máu được phát hiện và điều trị sớm, đúng cách có thể ngăn chặn được hoàn toàn được các biến chứng kể trên. Tuy nhiên, việc phát hiện bệnh này ở giai đoạn đầu rất khó bởi các dấu hiệu rối loạn lipid máu ban đầu rất mơ hồ, nhiều người thậm chí không biết mình bị bệnh. Do đó, bạn nên khám sức khỏe định kỳ 6 tháng hoặc 1 năm 1 lần để chủ động phát hiện và điều trị bệnh sớm.
Để cải thiện các triệu chứng bệnh mỡ máu và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm, người bị rối loạn lipid máu cần thay đổi lối sống – Đây là biện pháp quan trọng hàng đầu để kiểm soát nồng độ mỡ máu và giảm nhẹ các nguy cơ mắccác biến chứng nguy hiểm. Can thiệp vào lối sống bao gồm:
Ăn một chế độ ăn lành mạnh
Một chế độ ăn lành mạnh của người rối loạn lipid máu bao gồm: Nhiều rau xanh, trái cây, protein từ đạm, trứng,… và chất béo tốt từ dầu thực vật.
Hạn chế ăn các chất béo bão hòa thay vào đó nên ăn nhiều rau, hoa quả. Ăn các loại ngũ cốc thay đổi và chế biến thô. Uống sữa không béo, thịt nạc hoặc thịt gia cầm không da. Nên ăn nhiều cá, đậu và các loại hạt, dầu thực vật không bão hòa.
Bổ sung protein lành mạnh cho bữa sáng và chất béo lành mạnh từ dầu thực vật, các loại hạt hay các loại thực phẩm từ cá. Bạn nên thay thế thịt đỏ bằng các loại thịt trắng như thịt gà, thịt cá. Đặc biệt nên ăn cá ít nhất 2 lần/tuần vì cá có chứa hàm lượng chất béo omega-3 giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Ăn nhiều rau xanh và trái cây giúp bổ úng vitamin và chất khoáng cần thiết cho cơ thể, đồng thời chống lại sự hấp thụ cholesterol xấu.
Ăn ít tinh bột chuyển hóa nhanh (cơm , bánh mì trắng), thay thế bằng các loại ngũ cốc nguyên hạt,giàu chất xơ như bánh mì nguyên cám, yến mạch, gạo lứt và các loại hạt.
Thường xuyên duy trì tập thể dục
Chế độ tập luyện đều đặn đóng vai trò quan trọng trong việc khống chế tốt lipid máu. Tập luyện thể dục khiến cơ thể đốt được mỡ thừa trong cơ thể, giảm cân hiệu quả, tăng khả năng đề kháng của cơ thể va còn gián tiếp thông qua việc điều chỉnh được các nguy cơ khác đi kèm như ổn định huyết áp, giảm nguy cơ đái tháo đường và tăng hoạt tính.
Lựa chọn các bài tập phù hợp với sức của bản thân như: đi bộ, chạy bộ, đạp xe,… và luyện tập đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày. Cường độ luyện tập có thể từ nhẹ, trung bình đến nặng tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của người bệnh.
Đối với một số bệnh nhân gặp khó khăn trong trong quá trình vận động nên tìm để sự trợ giúp của huấn luyện viên thể hình để tìm được các bài tập phù hợp và đem lại hiệu quả cao.
Loại bỏ những thói quen có hại
Người bị rối loạn lipid máu kết hợp hút thuốc lá sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Nếu như bạn hút thuốc hay bỏ thuốc ngay. Thuốc lá không chỉ ảnh hưởng đến quá trình hình thành xơ vữa động mạch mà còn ảnh hưởng đến rối loại lipid máu hoặc thông qua các nguy cơ khác như tăng huyết áp, đái tháo đường…
Ngoài ra bạn cũng cần hạn chế tần suất sử dụng đồ uống có cồn như rượu bia. - Tránh lối sống tĩnh lại: Do đặc điểm, tình chất công việc, một số người hình thành nên lỗi sống tĩnh lại. Điều này khiến bạn có nguy cơ bị thừa cân béo phì do không tiêu hao đươc nguồn calo nạp vào cơ thể. Lượng calo đó dần dần tích tự thành dạng mỡ thừa khiến trọng lượng cơ thể tăng không kiểm soát. Hãy từng bước thay đổi thói quen này bằng cách: chăm chỉ dọn dẹp, đi dạo công viên, sử dụng thang máy thay cho thang bộ,…
- Uống đầy đủ nước và ngủ đủ giấc
- Kiểm soát căng thẳng
